ADHD symptomen bij volwassenen en kinderen

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands wordt ADHD ook wel ‘aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit' genoemd. De meest bekende kenmerken van ADHD bij kinderen en volwassenen zijn hyperactiviteit, concentratieproblemen en snel zijn afgeleid. Maar er zijn meer (uitdagende én positieve) ADHD symptomen. In dit artikel vind je de belangrijkste symptomen en kenmerken van ADHD. Niet alleen beschrijven wij de uitdagende symptomen, maar ook de positieve kenmerken van ADHD.

Luister en kijk je liever naar video's? Volg dan de online cursus ‘ADhD van binnenuit', waarin therapeut Gerphil Kerkhof verschillende perspectieven op ADHD behandelt, zoals het psychiatrisch perspectief, het trauma perspectief en het drukke hoofd perspectief.

Wat is ADHD?

De huidige manier waarop ADHD momenteel wordt benaderd, is als een neurobiologische stoornis. Misschien is het wel één van de meest voorkomende neurobiologische stoornissen bij kinderen. Maar ADHD lijkt niet iets te zijn waar je van geneest; ook volwassenen worstelen met ADHD. Kinderen en volwassenen met ADHD vinden het lastig om ergens met hun aandacht bij te blijven. Daarnaast vertonen mensen met ADHD impulsief gedrag. Sommige volwassenen met ADHD zijn hyperactief en kunnen maar moeilijk tot rust komen. Ook concentratieproblemen zijn een veelvoorkomend kenmerk van ADHD.

De 3 beelden van ADHD

ADHD wordt opgesplitst in drie beelden:

• gecombineerd beeld van ADHD: zowel druk en impulsief gedrag als moeite met het vasthouden van de aandacht
• overwegend onoplettend type (ook bekend als ‘ADD’): voornamelijk moeite met het vasthouden van de aandacht
• overwegend hyperactief/ impulsief beeld: voornamelijk druk en impulsief gedrag

ADHD in de DSM-5: de officiële diagnostiek (internationaal)

De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) is een wereldwijde classificatie voor psychische stoornissen, waar ADHD in is opgenomen. De laatste keer dat de DSM een update kreeg was in 2014, naar DSM-5.

Soms wordt de DSM-5 ten onrechte gebruikt om een diagnose te stellen. Maar de DSM-5 is bedoeld om te gebruiken bij onderzoek. Het internationaal afstemmen van criteria voor psychiatrische aandoeningen maakt onderzoek naar ADHD en betrouwbaarder en communicatie makkelijker.

Officiële criteria voor diagnose ADHD

Om de diagnose ADHD bij volwassenen of kinderen te stellen, moet aan de volgende criteria worden voldaan:

• Vijf of meer symptomen van onoplettendheid en/of ≥5 symptomen van hyperactiviteit/impulsiviteit moeten ≥6 maanden aanhouden in een mate die niet strookt met het ontwikkelingsniveau en een negatieve invloed heeft op sociale en academische/beroepsactiviteiten.
• Verschillende symptomen (onoplettend of hyperactief/impulsief) waren aanwezig vóór de leeftijd van 12 jaar.
• Verschillende symptomen (onoplettend of hyperactief/impulsief) moeten aanwezig zijn in ≥2-situaties (bijv. thuis, op school of op het werk; met vrienden of familieleden; bij andere activiteiten).
• Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de symptomen de kwaliteit van het sociaal, academisch of beroepsmatig functioneren belemmeren of verminderen.
• Symptomen treden niet uitsluitend op in het beloop van schizofrenie of een andere psychotische stoornis, en kunnen niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis (bijv. stemmingsstoornis, angststoornis, dissociatieve stoornis, persoonlijkheidsstoornis, middelenintoxicatie of ontwenningsverschijnselen).

(Bron: Centers for Disease Control and Prevention).

Kenmerken van ADHD volwassenen en kinderen op een rij

Hieronder vind je een (informeel) lijstje van ADHD kenmerken en symptomen bij volwassenen en kinderen.

Concentratieproblemen, onoplettendheid

Concentratieproblemen en aandachtstekort zijn misschien wel het meest duidelijke kenmerken van ADHD. Deze neurobiologische stoornis veroorzaakt soms ernstige aandachts- en concentratieproblemen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Denk aan wegdromen, vaak waarschuwingen moeten krijgen in de klas, dingen niet afmaken, van de hak op de tak springen, slordige fouten maken, uitstelgedrag, belangrijke dingen vergeten en spullen kwijtraken.

Het tekort aan concentratie (en rust en focus) maakt het moeilijk om te plannen en organiseren. Hier kunnen schoolprestaties en werk erg onder leiden.

Hyperactief

Een ander belangrijk kenmerk van ADHD, is hyperactiviteit. Hier onderscheidt iemand met ADHD gecombineerd type zich van iemand met ADD (of het overwegend onoplettende beeld). Ook hyperactiviteit uit zich op verschillende manieren. Denk aan moeilijk stil kunnen zitten, veel praten, altijd bezig willen zijn, druk zijn en veel bewegen.

Kinderen die hyperactief zijn rennen voortdurend rond, blijven niet aan tafel zitten en wiebelen op hun stoel. Ze klimmen graag, vinden het lastig om op hun beurt te wachten, laten je niet uitpraten en praat soms zonder na te denken. Sommige kinderen met ADHD sporten graag, en zijn hier ook goed in. Het werkt als een soort uitlaatklep.

Bij volwassenen met ADHD vertaalt hyperactiviteit zich vaak naar binnen, als een soort innerlijke onrust, rusteloosheid of nervositeit. Maar ook nagelbijten, friemelen of rusteloze benen kunnen optreden. Andere gevolgen van hyperactiviteit bij volwassenen zijn inefficiëntie op het werk, van de hak op de tak springen, te snel rijden, anderen onderbreken en ongepaste opmerkingen maken. Het voelt misschien ongemakkelijk wanneer je gedwongen stil moet zitten (zoals tijdens een vergadering). Ontspannen is moeilijk, want je komt moeilijk tot rust.

Impulsiviteit

Het derde belangrijke symptoom van ADHD is impulsiviteit. Iemand die impulsief gedrag vertoont handelt zonder na te denken over de gevolgen. Dit kan zich uiten in mensen onderbreken, risico's nemen, woede-aanvallen, praten zonder na te denken (en later spijt hebben), niet kunnen wachten in de rij, te hard rijden en inhalen op gevaarlijke momenten, bumperkleven, spontane impulsieve aankopen doen (en vervolgens spijt hebben) en te veel geld uitgeven.

Sommige volwassenen met ADHD hebben al grip gekregen op impulsiviteit.

Impulsiviteit kan problemen geven op het werk, in gezinssituaties en in sociale interacties.

Gevolgen van ADHD bij kinderen en volwassenen

ADHD kan verschillende gevolgen hebben voor kinderen en volwassenen. Soms ontstaan de problemen al in de kindertijd, maar de ADHD kan ook pas later zichtbaar worden.

ADHD op verschillende leeftijden

ADHD is iets waar je je leven lang mee te maken hebt. Maar op iedere leeftijd kan de ADHD zich op een andere manier uiten. Jonge kinderen met ADHD hebben vaak nog helemaal geen grip op symptomen. Naar mate iemand met ADHD ouder wordt, kunnen symptomen verminderen. Maar er kunnen ook nieuwe of andere symptomen optreden, als gevolg van ADHD. Volwassenen met ADHD hebben bijvoorbeeld weinig zelfvertrouwen, omdat veel dingen in het leven zijn mislukt (zoals school, studie, werk en relaties).

ADHD kenmerken peuters

Officieel wordt de diagnose ADHD pas gesteld vanaf vijf of zes jaar. Omdat alle peuters en kleuters wel eens druk gedrag vertonen, is het lastig om hyperactiviteit (een symptoom van ADHD) te onderscheiden van normaal gedrag. Peuters met of zonder ADHD vinden het lastig om stil te zitten en te luisteren. Maar als het gedrag van de peuter thuis of op school uit de hand loopt, worden hele jonge kinderen toch behandeld voor ADHD.

Een peuter met ADHD is misschien druk en raakt snel overprikkeld. De filterfunctie in de hersenen van een peuter met ADHD werkt minder goed, waardoor het moeilijk is om belangrijke prikkels te onderscheiden van minder belangrijke prikkels. Ook is het voor een peuter met ADHD lastig om zich te concentreren (Bron: PsyQ).

Symptomen bij kinderen met ADHD

Kinderen met ADHD vertonen soms gedragsproblemen, thuis en op school. Of ze komen niet goed mee op school omdat zij snel zijn afgeleid, druk en impulsief zijn en dingen doen zonder na te denken. Sommige kinderen hebben problemen in de omgang met leeftijdsgenoten, of met volwassenen. Andere kinderen met ADHD liegen; vaak ligt schaamte hieraan ten grondslag.

Pubers met ADHD

Jongeren en pubers met ADHD zijn vaak druk en impulsief en kunnen zich moeilijk concentreren. Misschien hebben ze extra moeite met autoriteit, vinden het lastig om opdrachten op te volgen. Problemen op school kunnen zich hierdoor voordoen. De pubertijd is voor veel kinderen lastig, maar voor iemand met ADHD misschien wel lastiger.

Sommige kinderen met ADHD krijgen in de puberteit (of eerder of later) last van een angststoornis of depressie. Pubermeisjes met ADHD lopen ook een ander risico: impulsief en onveilig seksueel gedrag, of onvoorzichtig gedrag op het internet (bijvoorbeeld het sturen van naaktfoto's).

Volwassenen met ADHD

Bij volwassenen met ADHD kunnen problemen optreden op het gebied van het huishouden, gezinsleven, de administratie, relaties, studie en werk. Sommige volwassenen met ADHD gaan op latere leeftijd in behandeling omdat ‘het leven mislukt'. Als je geen grip hebt op je ADHD symptomen, kan het lastig zijn om voor jezelf te zorgen, een baan vast te houden, een fijne relatie te hebben en je zaken op orde te hebben. Het kan zelfs zo ver gaan dat er schulden ontstaan, angst, depressie of verslaving optreedt of dat de volwassene met ADHD burn-out raakt. Een volwassene met ADHD heeft vaak weinig zelfvertrouwen.

Positieve kenmerken van ADHD

Een kind of volwassene met ADHD heeft ook veel positieve eigenschappen, zoals creativiteit, empathisch vermogen, de hyperfocus en het vermogen om verbanden te leggen. Een uitgebreide lijst van de positieve kenmerken van ADD vind je hier. Omdat wij ADHD graag positief benaderen, hebben wij de naam Wandering Minds in het leven geroepen. Wandering Minds zijn dwalende, unieke, creatieve breinen. Lees hier meer over de Wandering Mind.

Vermoeden van ADHD, bij jezelf of je kind?

Denk jij na het lezen van dit artikel “dit herken ik”, maar heb je (nog) geen diagnose? Dan zou je een online zelftest kunnen doen op de website van PsyQ. Als het resultaat positief is, kun je contact opnemen met je huisarts of een psycholoog.

ADHD beter begrijpen

Wil jij meer leren over ADHD, zelf grip krijgen op de symptomen of je kind beter begrijpen? Het boek ‘het verstrooide brein' van Gabor Maté is echt een aanrader! Verder vind je op deze website heel veel tips om grip te krijgen op je unieke brein. Bekijk bijvoorbeeld de volgende tips:

• Tips bij innerlijke onrust
• Tips bij overprikkeling

Verder zijn de cursus AdHD van binnenuit en de online cursus uitstelgedrag fijne online cursussen die je meer inzicht geven in jouw brein. Wil jij écht aan de slag met jezelf? Bekijk dan welke coaches en therapeuten jou verder kunnen helpen.

Natuurlijke, alternatieve behandeling voor ADHD

Wil jij op een natuurlijke manier grip krijgen op je unieke brein? Bekijk de volgende alternatieve behandelingen en supplementen voor kinderen en volwassenen

• LTO3, het bekendste natuurlijke ADHD supplement
• Meer informatie over ADHD supplementen
• Alles over ADHD en voeding

In onze webshop vind je verschillende producten en cursussen voor Unieke Breinen.